اختلال پردازش حسی در کودکان

اگر فرزندتان زمانی که نسبت به نور، صدا، طعم، بو، لمس و تحریک دهلیزی (وستیبولار) حساسیت بیش از اندازه یا کمتر از اندازه از خود نشان می دهد ممکن است دچار اختلال پردازش حسی (SPD) باشد. در واقع فرد مبتلا به این اختلال در پردازش درست و سریع اطلاعات دریافت شده از طریق حواس ناتوان است.

برای مثال کوچکترین صدا باعث حواس پرتی در او می شود، به طوری که از قرار گرفتن در محیط های شلوغ کلافه می شود، و یا در مقابل درک صداها، حرکات و یا برقراری ارتباط با دیگران ضعیف عمل می کند. والدین گرامی، در صورت دیدن علائم اختلال پردازش حسی لازم است، از متخصص جهت ارزیابی های دقیق تر کمک بگیرند، در این مقاله تعریف اختلال پردازش حسی، علائم و درمان های این اختلال در متن مقاله ارائه شده است.

اختلال پردازش حسی چیست

اختلال پردازش حسی (SPD) نوعی اختلال عصبی است که به دلیل عدم توانایی مغز برای یکپارچه سازی، پردازش و پاسخ به اطلاعات مشخص دریافت شده از سیستم های حسی اصلی بدن است. سیستم های حسی اصلی بدن شامل لامسه، بینایی، شنوایی، بویایی، چشایی، وستیبولار و عمقی می باشند. بنابراین اختلال پردازش حسی یک اختلال فیزیولوژیکی است.

فرایند طبیعی یکپارچه سازی از زمان جنینی یعنی قبل از تولد آغاز می شود و در سراسر زندگی ادامه دارد، قسمت عمده رشد حسی پیش از اولین دوران نوجوانی انجام می شود. این اختلال تنها مختص کودکان نیست و تا دوران بزرگسالی در فرد ادامه پیدا می کند، برای مثال ممکن است با فرد بزرگسالی مواجه شوید که حساسیت زیاد به نور خورشید و یا فلش دوربین داشته باشد، و یا عدم تحمل اصوات بلند را داشته باشد.

کارهایی که کودکان مبتلا به اختلال پردازش حسی انجام می دهند به عمد نیست و خود کودک در تلاش است تا بتواند این مشکلات را حل کند. خانواده و اطرافیان این کودکان باید این موضوع را درک کنند و کودک و یا نوجوان خود را مقصر ندانند و او را سرزنش نکنند، فشارهای ناشی از این شرایط در این کودکان موجب اضطراب، افسردگی و یا مشکلات رفتاری در آن ها می شود. برای مثال والدینی که در صدد رفع مشکلاتی چون بی قراری یا مکیدن دست و انگشت در این کودکان هستند.

با بدرفتاری و تنبیه کودک باعث می شوند، او نسبت به خود و جایگاهش احساس خوبی نداشته باشد و اغلب تنبل و بی انگیزه به نظر برسد و نه تنها خودپنداره ضعیفی در او ایجاد می شود، بلکه استرس و بی اعتمادی در آن ها نسبت به والدین نیز بیشتر می شود. همین طور باید دقت کرد به اشتباه اختلال دیگری به جای اختلال پردازش حسی تشخیص داده نشود، چرا که نشانه های اختلال پردازش حسی با نشانه های تعدادی از اختلالات عصبی روانی مشترک است، و برای طی شدن روند درمان مناسب لازم است به درستی شناسایی شود، مانند کودکان طیف اوتیسم که اکثرا به اختلال پردازش حسی نیز مبتلا هستند.

همین طور در کودکان مبتلا به اختلال نقص توجه و بیش فعالی نیز علامت های این اختلال دیده می شود. گاهی مشکل در حساسیت بینایی پایین در این کودکان با اختلال نارساخوانی و یا ناتوانی یادگیری به اشتباه تشخیص داده می شود، اختلال پردازش شنیداری در کودکان مبتلا به اختلال پردازش حسی، حس شنوایی و حساسیت شنیداری توسط خانواده یا حتی متخصصان کم شنوایی کودکان تشخیص داده می شود، بنابراین ارجاع کودک به متخصصان اطفال، روانپزشک، روان شناس یا کاردرمانگر ضروری است.

حتما بخوانید: آموزش های لازم برای والدین کودکان اوتیسمی

 

 

علائم اختلال پردازش حسی

علت دقیق ایجاد اختلال پردازش حسی شناسایی نشده است، اما گاهی به دلایل عصبی و فیزیولوژیکی و گاهی نیز به دلایل محیطی مانند زایمان زودرس، محرومیت از مادر و سوء تغذیه قبل از تولد ایجاد می گردد و به مانند سایر اختلالات، علائم اختلال پردازش حسی در افراد مختلف متفاوت است. از جمله این علائم عبارتند از:

حساسیت بیش از اندازه به لمس، حرکت، محرکهای بینایی یا صداها، برای مثال مشکل در پوشیدن لباس های تنگ، ناتوانی در تحمل صداهای بلند، خستگی مزمن و کلافگی در محیط های شلوغ و پر سرو صدا، صحبت کردن با صدای بلند، حساسیت زیاد به بوی عطر و مواد شوینده، حساسیت زیاد نسبت به نور خورشید و فلش دوربین

عکس العمل کم نسبت به لمس، حرکت، محرکهای بینایی و شنوایی، برای مثال وقتی با کسی صحبت می کنند به نظر می رسد که صحبت ها را نمی شنوند، صدای بلند مانند تلوییزیون و یا موسیقی را دوست دارند، از بوهای تند و شدید لذت می برد، به راحتی متوجه لمس شدن نمی شوند، چرخیدن بالا و پایین پریدن را خیلی دوست دارند.

اجتماعی و یا احساسی، مانند زودرنجی و حساس بودن، تاخیر در یادگیری مهارتهای اجتماعی و ناتوانی در پیدا کردن دوست و ایجاد روابط صمیمانه

سطح فعالیت بسیار بالا یا بسیار پایین، مانند پریدن و دویدن ضربه زدن به افراد و اشیا و چرخیدن دور خود و یا ماهیچه های ضعیف تر و سست تری نسبت به همسالان

بی توجهی و حواس پرتی به راحتی، عدم تمرکز و پرش فکر

ضعف در مهارت های حرکتی،مانند دست و پا چلفتی بودن یا بیدقتی، ضعف در نوشتن، شلختگی و یا عمل نکردن به برنامه ریزی ها

مشکل در انتقال از یک موقعیت به موقعیت دیگر.

مشکل در آرام کردن خود.

خود انگاره فیزیکی ضعیف

مختل شدن الگوی خواب و بیداری

حتما بخوانید: اختلال بیش فعالی

راه های درمان اختلال پردازش حسی

راه های درمان اختلال پردازش حسی بی شماری وجود دارد و از آنجایی که هر کودک علائم متفاوتی را از خود در این اختلال نشان می دهد، درمان نیز کاملا فردی و اختصاصی است، همین طور مداخلات لازم جهت درمان این کودکان بسیار حائز اهمیت است، زیرا کودک را با جامعه هماهنگ می کند و باعث می شود، مهارت های اجتماعی را فرا بگیرند و زمانی که در محیط های شلوغ قرار می گیرد با مشکل مواجه نشود، در فعالیت های مدرسه و بعد دانشگاه دچار مشکل نشود، مشکلات زودرنجی و خستگی بیش از اندازه نداشته باشد، در مهارت های کلامی و غیر کلامی ضعف نداشته باشد. از جمله روش های درمان اختلال پردازش حسی عبارتند از:

درمان معمولا شامل کاردرمانی می شود، که کاردرمانگر به فعالیت هایی که به بازآموزی حواس کمک می پردازد. کاردرمانگران متخصصینی هستند که این کودکان را به انجام فعالیت های بدنی مشغول می کنند تا آن ها تمرکز حواس بیشتر و احساس راحتی بهتری را داشته باشند.

استفاده از باشگاه حسی

برای این کودکان مکان هایی در نظر گرفته شده است که دارای تجهیزاتی است که در آن کودک می تواند با خیال راحت در سطوحی نرم تاب بخورد به آن ها برخورد کند و هم چنین به راحتی بچرخد.

استفاده از برنامه های حسی

در این روش هم از روش حسی استفاده می شود، متناسب با کودک برنامه ای توسط متخصصین چیده می شود تا در خانه اجرا شود . فعالیت هایی مانند بالا بردن اجسام از پله ها، چرخیدن، استفاده از مسواک های لرزشی، خوردن غذاهای جویدنی و ترد، رفتن به زمین بازی، نوشیدن آب سرد، هل دادن سبد مواد غذایی، ماساژ دادن پاها و برس زدن 

استفاده از رژیم حسی

یک رژیم حسی می تواند بازخوردهای حسی را در بدن فعال می کند، کار درمانگران به والدین آموزش می دهند تا پردازش حسی کودک نرمال شود، مانند پیاده روی با حیوانات یا کالسکه، ترامبولینگ، دوچرخه سواری یا استفاده از اسکوتر و اسکیت، تاب بازی، برداشتن اشیا سنگین

حتما بخوانید: گفتار درمانی کودکان

 

 

سوالات متداول

1- ✔️ اختلال پردازش حسی چیست؟

✔️ اختلال پردازش حسی(SPD) نوعی اختلال عصبی است که به دلیل عدم توانایی مغز برای یکپارچه سازی، پردازش و پاسخ به اطلاعات مشخص دریافت شده از سیستم های حسی اصلی بدن است، اطلاعات بیشتر در متن مقاله ارائه شده است.

2- ✔️ علائم اختلال پردازش حسی چیست؟

✔️ علائم اختلال پردازش حسی در افراد مختلف متفاوت است. از جمله این علائم حساسیت بیش از اندازه به لمس، حرکت، محرکهای بینایی یا صداها، عکس العمل کم نسبت به لمس، حرکت، محرکهای بینایی و شنوایی سایر علائم در متن مقاله ارائه شده است.

3- ✔️ راه های درمان اختلال پردازش حسی چیست؟

✔️ راه های درمان اختلال پردازش حسی بی شماری وجود دارد و در درمان این اختلال از آنجایی که هر کودک علائم متفاوتی را از خود نشان می دهد، کاملا فردی و اختصاصی است، جهت کسب اطلاعات از روش های درمان اختلال پردازش حسی به متن مقاله مراجعه نمایید.