انتقاد سازنده

یکی از راه های کسب آگاهی نسبت به خود، تعامل با دیگران است، در این تعامل با دیگران عیوب و نقایص هر فردی برای خودش و دیگران آشکار می شود. اگر خود فرد متوجه عیوب و اشتباهات خود نشود، لازم است دیگران در این کار مهم کمک کنند. از انتقاد می توان در جهت اصلاح و بهبود رفتار خوب است.

اما انتقاد مخرب و منفی باعث تعارض و کاهش انگیزه می شود. تنها زمانی مجاز به انتقاد هستید که در آن موضوع صاحب دانش و صلاحیت باشید و از آداب انتقاد هنرمندانه برخوردار باشید، در این مقاله انتقاد سازنده چیست، ویژگی های انتقاد سازنده و آداب هنرمندانه انتقاد در متن مقاله ارائه شده است.

انتقاد سازنده چیست

هیچ انسانی کامل و بی عیب نیست، و روزانه با افراد زیادی سر و کار دارد بنابراین واکنش دیگران می تواند او را خوشحال و یا ناراحت کند، انسان ها تمایل دارند که واکنش های دیگران تایید کننده رفتار و گفتارهای آنان باشد. اما در عمل همچین امکانی وجود ندارد و هر فردی در هر موقعیت و در هر شغلی ممکن است مورد انتقاد قرار بگیرد. انتقاد به معنای واکنش مخالف در برابر سخن یا رفتار دیگری تعریف شده است.

اکثر انسان ها انتقاد را یک پدیده منفی می دانند که باعث ناراحتی و نابودی می شود، اما انتقاد ممکن است مخرب یا سازنده باشد. در انتقاد سازنده هدف کمک کردن به دیگران است. با ارائه نقاط مثبت ضربات انتقاد را کم کرده تا فرد توان و انگیزه پذیرش را از دست ندهد، و در این صورت روابط اجتماعی او نیز لطمه ای نمی بیند. اما اگر انتقاد مخرب باشد، پیوندهای صمیمی بین افراد را از بین می برد و مانع برقراری رابطه سالم و اعتمادسازی می شود و رفتار مقابله ای را دامن می زند.

 هم انتقاد سازنده و هم مخرب شامل انتقاد درونی (انتقاد از خود) و انتقاد بیرونی (انتقاد از دیگران) می شوند. در انتقاد سازنده علاوه بر بیان نقاط ضعف به شکلی محترمانه، راه حل ها و راهنمایی هایی از فردی که در آن زمینه متخصص تر است، برای بهبود عملکرد ارائه می شود.

در انتقاد سازنده، فرد اشکالات خود را می فهمد، انگیزه برای اصلاح و پیشرفت نیز پیدا می کند و با اعتماد به نفس بیشتری در این مسیر حرکت می کند. اما در انتقاد مخرب و منفی اهداف فردی و احساس کارآمدی در فرد کاهش پیدا می کند، بنابراین درست انتقاد کردن یک مهارت مهم است که اگر آداب انتقاد را بلد نباشید، صلاحیت انتقاد را ندارید و انتقاد در این صورت ممنوع است.

ویژگی های انتقاد سازنده

هر یک از ما در زندگی روزمره بارها توسط والدین، همسر، فرزندان و دوستان و همکاران و حتی خودمان مورد انتقاد قرار گرفته ایم، ویژگی های انتقاد سازنده عبارتند از:

انتقاد سازنده براساس درک درست از یک واقعه یا رفتار مطرح می شود. 

انتقاد سازنده به شیوه ای مناسب به کار گرفته می شود و براساس شواهد و مدارک عینی است.

بازخورد انتقاد سازنده موجب رشد سازنده و بالنده در فرد می شود.

انتقاد سازنده به حفظ روابط بین فردی مطلوب و پایدار کمک می کند.

با شکل گیری روحیه انتقاد پذیری به رشد و توسعه فرد کمک می شود.

انتقاد سازنده مانع از تکرار خطاهای گذشته می شود.

آداب هنرمندانه انتقاد

از نظر آلپورت وقتی از کسی انتقاد می کنیم، در واقع به نوعی دست به جراحی شخصیت فرد می زنیم، مانند جراحی که می خواهد توموری را از بدن بیمار خارج کند و موقع جراحی مراقب است تا رگ ها و پی های سالم اطراف تومور آسیب نبیند. زمانی که دست به انتقاد می زنید، باید فقط قسمتی که نیاز است را زیر تیغ ببرید و مراقب قسمت های سالم شخصیت باشید. افراد در واکنش به انتقاد ممکن است، خشمگین شوند و یا با آن برخورد منطقی داشته باشند. از جمله آداب هنرمندانه انتقاد عبارتند از:

بهتر است در حوزه ای که قصد انتقاد از آن را دارید، صلاحیت داشته باشید. تنها زمانی مجاز به انتقاد هستید که در آن موضوع صاحب دانش و مستندات باشید. به عبارتی از آداب انتقاد هنرمندانه صاحب صلاحیت بودن است.

انتقاد هنرمندانه بر آنچه که شخص انجام داده است و می تواند انجام دهد تاکید دارد، ویژگی های شخصیتی و رفتاری شخص را هدف قرار نمی دهد. انتقاد سازنده کلیت منش و شخصیت فرد را هدف قرار نمی دهد.

در انتقاد کردن درست، کلیات یک موضوع یا رویداد را زیر سوال نمی بریم، بر نکات جزئی و دقیق تاکید می کنیم. درباره شیوه انجام یک کار صحبت می کنیم.

در انتقاد هنرمندانه پیشنهاد می دهیم. درباره روش انجام کار و کاستی های یک عمل راه حلی ارائه می کنیم. شخص را درباره نقص های یک کار هشیار می کنیم و آنچه را که او ندیده است آشکار می کنیم.

از آداب انتقاد هنرمندانه، انتقاد رو در رو، در خلوت و در حضور شخص است. انتقاد مانند تحسین و تمجید زمانی تاثیر گذار است که در حضور شخص انجام شود. نوشتن یادداشت انتقادی تاثیر زیادی ندارد. یادداشت فرصت توضیح را از شخص سلب می کند.

در انتقاد به روش هنرمندانه به شخص فرصت پاسخگویی، روشنگری و توضیح می دهیم. از آداب انتقاد هنرمندانه گوش دادن دقیق به نیت و روش شخص انتقاد شونده است. 

در انتقاد هنرمندانه گیرنده خود را تنظیم می کنیم. برای درک کامل و دقیق نقطه نظرات شخص انتقاد شونده، باید اطلاعات را به درستی دریافت و پردازش کنیم. دریافت و پردازش درست اطلاعات ارائه شده توسط انتقاد کننده از الفبای انتقاد هنرمندانه است.

همدلی از آداب انتقاد هنرمندانه است. درک موقعیت شخص، درک امکانات و توانایی های او و شریک شدن در عواطف و احساسات شخص انتقاد شونده به ایجاد انگیزه و پذیرش انتقاد منجر می شود.

در انتقاد هنرمندانه نیت، کمک و مساعدت است. برای اصلاح کار داشته های خود را ارائه دهید. نقطه نظرهای اصلاحی، منابع کمکی، متخصصان شناخته شده و مستندات ارائه دهید.

از آداب انتقاد هنرمندانه، خود انتقادی است. هر شخص منتقد باید از خود انتقادی شروع کند. رفتار خود را مورد ارزیابی قرار دهید و کاستی های رفتاری خود را اصلاح کنید. تا زمانی که در اصلاح عیوب و نواقص خود کوشش نکنیم، در نقد دیگران ناموفق خواهیم بود.

سوالات متداول

1- ✔️ انتقاد سازنده چیست؟

✔️ انتقاد سازنده، بیان نقاط ضعف به شکلی محترمانه، راه حل ها و راهنمایی هایی از فردی که در آن زمینه متخصص تر است، برای بهبود عملکرد ارائه می شود، اطلاعات بیشتر در متن مقاله ارائه شده است.

2- ✔️  ویژگی های انتقاد سازنده چیست؟

✔️ از جمله ویژگی های انتقاد سازنده می توان به اینکه انتقاد سازنده براساس درک درست از یک واقعه یا رفتار است و اینکه انتقاد سازنده به شیوه ای مناسب به کار گرفته می شود و براساس شواهد و مدارک عینی است، اشاره کرد. سایر ویژگی ها در متن مقاله ارائه شده است.

3- ✔️ آداب هنرمندانه انتقاد چیست؟

✔️ افراد تنها زمانی مجاز به انتقاد هستند که در آن موضوع صاحب دانش و صلاحیت باشند و از آداب انتقاد هنرمندانه برخوردار باشند، از جمله آداب هنرمندانه انتقاد در متن مقاله ارائه شده است.